สวัสดีปีใหม่ครับทุกท่าน

ปี 2021 เป็นปีที่ยากลำบากอีกปีหนึ่งของคนทั่วโลกจากการระบาดของโควิด-19 โดยเฉพาะสายพันธุ์ Delta ความยากลำบากดังกล่าวส่งผลต่อการขับเคลื่อนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนไม่น้อย แต่ความเปลี่ยนแปลงในทางบวกที่ส่งเสริมการขับเคลื่อนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนก็มีอยู่เช่นกัน ใน Director’s Note ฉบับนี้ขอใช้โอกาสที่เป็นฉบับแรกของปี 2022 ชวนผู้อ่านมาทบทวนภาพรวมบางประการเกี่ยวกับการขับเคลื่อน SDGs ของประเทศไทยในปีที่ผ่านมา และการทำงานกับทิศทางในอนาคตของ SDG Move กันครับ

| ภาพรวมการขับเคลื่อน SDGs ในปีที่ผ่านมา

ท่ามกลางความยากลำบากสำหรับทุกภาคส่วนจากการระบาดของโควิด-19 ปี 2021 ยังเป็นปีที่เราเห็นการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญเกี่ยวกับการขับเคลื่อนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนในประเทศไทยหลายประการ ทั้งองค์กรระหว่างประเทศที่ขยับมาเล่นบทบาทที่แอคทีฟมากขึ้นในการเชื่อมประสานบูรณาการให้ภาครัฐหน่วยต่าง ๆ มาทำงานขับเคลื่อน SDGs มากยิ่งขึ้น หน่วยงานภาครัฐที่พยายามสร้างความเข้าใจให้กับบุคลากรในหน่วยงานของตนมากยิ่งขึ้น ภาคเอกชนที่มิใช่แค่ภาคเอกชนขนาดใหญ่ที่เริ่มขยับมาทำงานด้าน SDGs และพยายามผนวก SDGs เข้าไปในองค์กร มหาวิทยาลัยที่ถูกกระตุ้นและจูงใจจากการจัดอันดับ THE University Impact Ranking ภาคประชาสังคมเองก็มีการใช้ภาษา SDGs ตีความ วิพากษ์ และใช้ประโยชน์ในการขับเคลื่อนงานของตนมากขึ้นและชัดเจนยิ่งขึ้นกว่าเดิม การขับเคลื่อนในภาคเยาวชนที่เป็นเรื่อง SDGs โดยตรงก็มีความชัดเจนมากยิ่งขึ้น อาจกล่าวได้ว่า ปี 2021 ถือเป็นปีที่เกิดความตระหนักรู้และขยับเข้ามาขับเคลื่อนของหน่วยงานในภาคส่วนต่าง ๆ มากขึ้นอย่างมาก

อย่างไรก็ดี สิ่งเหล่านี้ยังไปไม่ถึงผู้คนทั่วไปมากนัก การสร้างความตระหนักรู้ให้กับสาธารณะได้ทราบว่ามีสิ่งที่เรียกว่าเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน หรือ SDGs อยู่ในโลกนี้มีการขยับเขยื้อนไปอย่างช้า ๆ ผ่านวิชาเรียนในบางโรงเรียน บางมหาวิทยาลัย การอบรมในหน่วยงานและการประชาสัมพันธ์ของภาคเอกชนและภาครัฐเป็นครั้งคราว ที่เห็นว่ามีอิทธิพลต่อความสนใจของคนในสังคมเรื่อง SDGs ที่สุดเห็นจะเป็นตอนที่ศิลปินเกาหลีชื่อดังมาเป็นทูต SDGs ขององค์การสหประชาชาติ แต่ยังไม่เห็นความพยายามอย่างจริงจังในประเทศไทย เรื่องนี้มิใช่เพียงความรู้ว่ามี SDGs แต่สิ่งที่สำคัญไปกว่านั้นก็คือ ต้องทำให้ตระหนักถึงความเร่งด่วนของปัญหาที่เกี่ยวข้อง และเห็นความเชื่อมโยงของบทบาทของตนเอง และบทบาทของภาคส่วนต่าง ๆ ในการแก้ไขปัญหาเหล่านี้ด้วย การสร้างความตระหนักรู้ในส่วนดังกล่าวแทบไม่เห็นเลยในระบบการขับเคลื่อน SDGs ของประเทศไทย

ปี 2021 มีรายงานที่สำคัญในเชิงการดำเนินการของภาครัฐที่เกี่ยวข้องกับการขับเคลื่อน SDGs โดยตรงเกิดขึ้นอย่างน้อย 2 ฉบับ คือ

1. การเผยแพร่ ‘รายงานการขับเคลื่อนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559 – 2563’ โดยสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ อันถือเป็นรายงานสถานะ SDGs ของประเทศไทยอย่างเป็นทางการ ผลิตโดยหน่วยงานภาครัฐ ฉบับแรกของประเทศไทย และ
2. การจัดทำ ‘รายงานผลการทบทวนการดำเนินงานตามวาระการพัฒนาที่ยั่งยืน ค.ศ. 2030 ระดับชาติโดยสมัครใจ (Voluntary National Review)’ และมีการนำเสนอที่เวที High-level Political Forum on Sustainable Development ในช่วงเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา นับเป็นครั้งที่ 2 ที่ประเทศไทย นำเสนอความก้าวหน้าของการขับเคลื่อน SDGs ในประเทศไทยอย่างเป็นทางการในเวทีนี้

รายงานทั้ง 2 ฉบับนี้ มีข้อเด่นข้อด้อยที่แตกต่างกัน รายงานฉบับแรกใช้ข้อมูลทั้งเชิงปริมาณและคุณภาพในการประเมินสถานะของเป้าหมายย่อย 169 เป้าหมาย ซึ่งนับว่าครบถ้วนและอยู่บนฐานของข้อมูลอย่างมาก ในขณะที่รายงานฉบับหลัง มีกระบวนการปรึกษาหารือและมีส่วนร่วมจากหน่วยงานหลายภาคส่วนอย่างกว้างขวางพอสมควร แต่ข้อมูลส่วนใหญ่เป็นการบรรยายเชิงคุณภาพ หากภาครัฐสามารถผนวกกระบวนการทำรายงาน 2 ฉบับนี้เข้าด้วยกัน เราน่าจะได้เห็นรายงานสถานการณ์ SDGs ประเทศไทยที่อยู่บนฐานของข้อมูลและการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวาง ทั้งนี้เพื่อทำให้รายงานนี้ทุกคนเป็นเจ้าของและมีการช่วยตรวจสอบความถูกต้องต่าง ๆ อย่างรอบด้าน

อีกภาพที่เด่นชัดในปี 2021 คือ การที่ SDGs และหลักการที่สำคัญยังไม่ได้ถูกผนวกเข้าไปในนโยบายและแนวปฏิบัติของภาครัฐ

ดูได้จากหลายกรณีที่ภาครัฐดำเนินการโดยไม่คำนึงถึงหลักการไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง และหลักสิทธิมนุษยชนสากล ทั้งกรณีของการขึ้นทะเบียนป่าแก่งกระจานเป็นมรดกโลกที่แลกมากับการละเมิดสิทธิมนุษยชนขั้นรุนแรง (เช่น การบังคับสูญหาย) ของผู้นำกลุ่มชาติพันธุ์ การขังนักกิจกรรมทางการเมืองโดยไม่มีการพิจารณาคดี การปราบปรามผู้ชุมนุมทั้งกรณีการเมืองและกรณีการชุมนุมด้านสิ่งแวดล้อมและการพัฒนา เช่น กรณีจะนะ ในแบบที่ไม่เป็นไปตามหลักการสากล ภาพเหล่านี้สะท้อนให้เห็นอย่างชัดเจนว่า รัฐบาลไม่ได้จริงจังและจริงใจกับการขับเคลื่อนการพัฒนาที่ยั่งยืนและยังไม่ได้ผนวกหลักการต่าง ๆ เข้าไปในการทำงาน

ในภาพรวม ปัจจัยที่ต้องการเพิ่มเติมเพื่อให้การขับเคลื่อน SDGs มีประสิทธิภาพมีประสิทธิผลมากยิ่งขึ้น คือ การสร้างจัดระบบที่จะสนับสนุนให้ทุกภาคส่วนเข้ามาร่วมขับเคลื่อนได้ง่ายขึ้น ซึ่งระบบดังกล่าวมีองค์ประกอบย่อยหลายอย่าง อาทิ (1) ระบบข้อมูลที่รายงานสถานะของ SDGs แต่ละข้อในแบบที่ทันการณ์ ถูกต้อง เข้าถึงได้ง่าย (2) งบประมาณสนับสนุนการขับเคลื่อนสำหรับภาคส่วนต่าง ๆ เพื่อการขับเคลื่อน SDGs โดยเฉพาะภาคเยาวชนและภาคประชาสังคม (3) การนำงานวิจัยที่มีอยู่มาใช้ประโยชน์ และให้ทุนสนับสนุนการวิจัยเพื่อแก้ปัญหาความยั่งยืนอย่างเป็นระบบทั้งในระดับชาติและท้องถิ่น (4) ระบบบริหารจัดการ (Governance) ที่ทำให้การทำงานข้ามกระทรวง ข้ามภาคส่วนมีประสิทธิภาพกว่าคณะกรรมการที่มีอยู่และประชุมปีเว้นปี (5) การส่งเสริมการให้ความรู้และสร้างศักยภาพที่จำเป็นกับการพัฒนาที่ยั่งยืนอย่างเป็นระบบผ่านการส่งเสริมการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน (Education for Sustainable Development) (6) การปรับกฎกติกาที่เกี่ยวข้องโดยเฉพาะการตรากฎหมายและการอนุมัติงบประมาณให้คำนึงถึงผลกระทบและความเร่งด่วนที่ปรากฏตามการประเมินสถานะ SDGs ด้วย โดยอาจใช้รายงานของสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) เป็นตัวตั้ง

หากมีการทำงานในเชิงปัจจัยเชิงระบบ น่าจะทำให้การขับเคลื่อน SDGs ตั้งแต่ปี 2022 มีความชัดเจนและมีประสิทธิภาพ ประสิทธิผล และบูรณาการมากขึ้น นำไปสู่การแก้ไขปัญหาความยั่งยืนที่ซับซ้อนและเป็นช่วงสุดท้ายของการเดินทางที่ผลักดันประเทศไปสู่การบรรลุ SDGs

| ภาพรวมการทำงานของ SDG Move ในปีที่ผ่านมา

จากกระแสดังกล่าว SDG Move ได้มีโอกาสร่วมขับเคลื่อน SDGs กับทุกภาคส่วนผ่านการทำงานสื่อสารความรู้ การจัดการฝึกอบรมและเสริมสร้างศักยภาพ และการวิจัยเชิงนโยบาย ซึ่งโอกาสดังกล่าวจะเกิดขึ้นไม่ได้เลยหากปราศจากองค์กรภาคีให้การสนับสนุนและร่วมขับเคลื่อน SDGs ทุกองค์กรจากทุกภาคส่วนในปีที่ผ่านมา

สำหรับพวกเรา สิ่งที่บ่งชี้ความสำเร็จของการทำงานประการหนึ่งคือ การสื่อสารความรู้ผ่านโครงการ SDG Watch ที่ได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานวิจัยแห่งชาติ (วช.) ผ่านมูลนิธิเพื่อการพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ (IHPP) และสามารถผลิตเนื้อหาเกี่ยวกับ SDGs ในโครงการ SDG Watch มากกว่า 800 ชิ้น ตลอดทั้งปี ครอบคลุมข่าวที่เกี่ยวข้องกับ SDGs ประเด็นการขับเคลื่อนนโยบาย SDGs ทั้งระดับโลกและระดับชาติ ประเด็นสำคัญที่เกี่ยวข้องกับ SDGs แต่ละเป้าหมายและประเด็นสังคมที่ส่งผลต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน รวมถึงได้รับความอนุเคราะห์จากผู้เชี่ยวชาญจาก 15 หน่วยงานมาร่วมแบ่งปันความเชี่ยวชาญในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งเนื้อหาที่เผยแพร่ผ่าน Facebook Page: SDG Move TH มีผู้เข้าถึงกว่า 400,000 users และมีผู้เข้าชมเว็บไซต์ในปี 2021 กว่า 1,040,804 ครั้ง

อีกประการหนึ่งคือ เราได้มีโอกาสทำงานกับองค์กรระหว่างประเทศและก้าวสู่เวทีระหว่างประเทศมากยิ่งขึ้น ทั้งโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (UNDP) เครือข่าย Sustainable Development Solutions Network (SDSN) และ ASEAN Centre for Sustainable Development Studies and Dialogue (ACSDSD) รวมถึงได้มีโอกาสเข้าร่วมเวทีสำคัญ ๆ เช่น การประชุมวิชาการ International Conference on Sustainable Development (ICSD) 2021 งาน 6^th ASEAN China UNDP Symposium งานเสวนา UNGA Conference 2021 และงาน TEDx Chiangmai เป็นต้น และในต้นปีนี้ SDG Move ในนามของ SDSN Thailand จะมีโอกาสนำเสนอผลงานของเราในงาน Global Solution Forum 2021 อีกด้วย

แต่ความสำเร็จที่สำคัญที่สุดก็คือ การที่เราได้สร้างเครือข่ายกับองค์กรภาคส่วนต่าง ๆ ได้แข็งแกร่งและกว้างขวางมากยิ่งขึ้นกว่าเดิม การทำงานร่วมกันกับมูลนิธิเพื่อการพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ (IHPP) อย่างใกล้ชิดและเข้มแข็งส่งผลให้เกิดการผลักดันนโยบาย SDGs อย่างมีพลังมากยิ่งขึ้นโดยเฉพาะ SDGs ในด้านสุขภาพ การได้ทำงานโครงการ Area-Needs กับทีมอาจารย์ทั้ง 6 ภาคอีกครั้งหนึ่งซึ่งเพิ่มความเข้มแข็งให้กับเครือข่ายของพวกเรามากยิ่งขึ้น การได้ทำงานกับมหาวิทยาลัย หน่วยงานภาครัฐ และบริษัทเอกชนบางส่วนผ่านการจัดการอบรมและสัมมนา การได้เข้าไปร่วมทำงานกับหน่วยงานภาครัฐ ทั้งสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ สำนักงานสถิติแห่งชาติ กระทรวงสาธารณสุข รวมถึงองค์กรภาคประชาสังคมหลายองค์กรทั้งในและต่างประเทศ ทั้ง มูลนิธิฟรีดริค เอแบร์ท (FES) ประเทศไทย มูลนิธิคอนราด อเดนาว สิงคโปร์ ActionAid และมูลนิธินโยบายสุขภาวะ ในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับ SDGs

| ทิศทางของปี 2022

สิ่งที่เกิดขึ้นในปี 2021 จะเกิดขึ้นไม่ได้เลยหากปราศจากทีมงานที่เข้มแข็งกว่า 10 ชีวิต และทีมงานที่เข้ามาร่วมสนับสนุนในโครงการต่าง ๆ ตามโอกาสอีกหลายท่าน เมื่อเทียบกับงานที่ทำมาในปีที่ผ่านมากับกำลังพลที่มีนั้น ต้องถือว่าขาดความสมดุลพอสมควร ส่งผลต่อประสิทธิภาพและประสิทธิผลของการทำงาน ซึ่งหากสภาวะดังกล่าวยังดำรงอยู่ต่อในปีถัดไปคงไม่เป็นผลดีต่อคนทำงานและผู้ที่เราเข้าไปร่วมทำงานด้วย ดังนั้นหนึ่งในทิศทางการทำงานภายใน SDG Move เองจะปรับให้โครงสร้างองค์กรมีคนทำงานตามโครงการมากยิ่งขึ้น และขยับให้ทีมงานที่ทำงานร่วมกันมามากกว่า 2 ปีแล้วให้มีความรับผิดชอบที่สูงขึ้นและมีคนมาช่วยงานมากขึ้นกว่าเดิม ซึ่งน่าจะช่วยให้การทำงานต่าง ๆ มีประสิทธิภาพ ประสิทธิผล คุณภาพ และตรงเวลามากขึ้น

อีกประการหนึ่ง ที่มีความชัดเจนมากขึ้นคือ เป้าหมายปลายทางของการทำงานของ SDG Move เมื่อทบทวนดูแล้วในเวลาที่เหลืออีกประมาณ 3,200 กว่าวัน จะสิ้นสุดปี 2030 แต่ความตระหนักของผู้คนยังไม่มากนัก และคนที่จะมาร่วมขับเคลื่อนเองยังอยู่ในขั้นเริ่มต้นเท่านั้น

ทิศทางเชิงยุทธศาสตร์ที่จะทำให้เกิดการบรรลุ SDGs ได้ทันเวลาทางหนึ่ง คือ การทำให้มีคนและหน่วยงานจำนวนมากที่สุดที่เป็นไปได้มาร่วมขับเคลื่อนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ตามบทบาทหน้าที่และทรัพยากรของพวกเขาเหล่านั้น

นำมาซึ่งแนวคิด A-B-C-D-E ที่สามารถประยุกต์ใช้กับการทำงานในโครงการต่าง ๆ ของเราได้

ในระยะยาว การจัดการองค์ความรู้ตามกรอบ A-B-C-D-E นี่ก็จะช่วยทำให้เห็นบทเรียนและเพิ่มประสิทธิภาพประสิทธิผลการทำงานเพื่อสร้างความตระหนัก ทำให้คนเห็นประโยชน์ และร่วมขับเคลื่อน SDGs ได้ ยิ่งเมื่อเราได้ทำงานกับหลายภาคส่วน อาจทำให้เราเห็นโอกาสหรือข้อจำกัดที่สำคัญของแต่ละภาคส่วนและนำมาปรับยุทธศาสตร์และวิธีการการทำงานเพื่อบรรลุเป้าหมายได้ดีขึ้น

| ทิ้งท้าย ก่อนก้าวเข้าสู่ปีที่ 6 ของ SDG Move

นับจากวันนี้ เวลาในการบรรลุ SDGs ค่อย ๆ เหลือน้อยลงเรื่อย ๆ การทบทวนวิธีการขับเคลื่อนและกลไกเชิงระบบในสนับสนุนการขับเคลื่อน SDGs ของภาคส่วนต่าง ๆ และในการบูรณาการการทำงานข้ามภาคส่วนจะเป็นยุทธศาสตร์ที่สำคัญอย่างยิ่งในการขับเคลื่อน SDGs ให้บรรลุทันปี 2030 แต่ในขณะเดียวกัน คนทำงานเองก็ต้องดูแลตนเองและคนทำงานให้ยั่งยืนด้วย ดูแลเครือข่ายของผู้คนและหน่วยงานที่ทำงานด้วยกัน และเรียนรู้ไปตลอดเส้นทางนี้อย่างเป็นระบบ แม้ว่าปี 2030 เราจะยังไม่บรรลุ SDGs และมีเป้าหมายโลกชุดอื่นเข้ามาแทนที่ แต่องค์ความรู้และประสบการณ์ที่เกิดขึ้นและสะสมไว้ก็น่าจะเป็นประโยชน์และเพิ่มความเป็นไปได้ในการบรรลุเป้าหมายชุดต่อไปได้มากขึ้น ขอให้ปี 2022 เป็นจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงเชิงระบบหลาย ๆ อย่างและเป็นภาคต่อของการดำเนินการเพื่อความยั่งยืนที่ผ่านมาที่ประสบความสำเร็จสำหรับทุกคนและทุกองค์กร เพื่อชีวิตที่ยั่งยืนของพวกเราและลูกหลานของเราครับ

● อ่านเพิ่มเติม SDG Insights | ปี 2021 ของ SDG Move – งานและบทเรียนจากคนขับเคลื่อน SDGs

Last Updated on มกราคม 13, 2022